Хөдөө аж ахуй

“Арьс шир бэлтгэл” бүлгээс малын арьс шир түүний ач холбогдол, анхан шатны боловсруулалт хийж үйлдвэрт нийлүүлэх болон гэрийн нөхцөлд эдлэл хийх замаар үнэ өртгийг нэмэгдүүлэх боломжийн талаар мэддэг болно.

• Хэрхэн монгол орны уур амьсгалд тохиромжтой органик хүнсний ногоог тариалах бэ? 8
• Ургамлын физиологийн онолын үндэслэл: 11
• Хэрхэн монгол орны уур амьсгалд тохиромжтой органик хүнсний ногоог тариалах бэ? 14
• Усалгаа 18
• Тариалалт хийх болон үрслэгээг шилжүүлэн суулгах 21
• Өвчин хортонтой тэмцэх арга 24 хог ургамал, түүний ангилал, гол төлөөлөгчид, тэмцэх арга 29
• Үрийн үйлдвэрлэл 34
• Улаан лооль 35
• Өргөст хэмх 37
• Яншуй 39
• Чинжүү 40-41
• Төмс 42-43
• Шар хулуу

Эрхлэн гаргасан:
Зохиогчид: Вилли Тийл
Нидерзаксений ХАА-н танхим (Хамтарсан редакци) ХАА-н салбар
Мэргэжлийн чиглэл 3.8 – Үр, ургамлын материалын үр хянан баталгааны газар
Вунштробер Ландштрассе 11
30428 Ханновер
Др. Петер Штайнбах ХАА, хүнсний аюулгүй байдал, загасны аж ахуйн мужийн алба
- Ургамал хамгааллын алба -
Ургамлын эрүүл мэнд, үр, ургамлын материалын үр хянан баталгааны тэнхим Тийрфелдштрассе 18
18059 Росток
Орчуулсан: Доктор(Ph.D) Д.Ичинхорлоо
Хянан тохиосон: Доктор(Ph.D) Х.Нямгэрэл, УГТХ-ийн Төмс судлалын секторын эрхлэгч Ц.Гомбожав, ТХАА төслийн ахлах мэргэжилтэн

Агуулга:

• Говийн бэлчээр, түүний ургамлан нөмрөгийн онцлог
• Бэлчээрийг зохистой ашиглах онол-практикийн зарим асуудал
• Малд тарга хүч авахуулах таван нөхцөл
• Мал оторлолт, түүний ач холбогдол
• Отрын үед зохиох зоо-мал эмнэлгийн нэгдсэн арга хэмжээ
• Отрын үед хэрэглэх тоног төхөөрөмж
• Цаг агаарын байдлыг ажиглаж урьдчилан мэдэх шинж тэмдэг
• Тарга хүч бүрэн авсан малын шинж
• Мал оторлолтын дүнг гаргах

Тус орны нийт нутаг дэвсгэрийн 41.7 хувийг говийн бүс эзэлж байгаа бөгөөд ийм өргөн уудам бэлчээрийг зөв зохистой ашиглан мал сүрэгтээ тарга хүч авахуулан нэг малаас гарах бүтээгдэхүүний өөрийн өртгийг хямдруулах бодит боломж байгаа юм.

Тухайлбал говийн бүсийн бэлчээрийн ургамал тачир сийрэг боловч найрлагадаа уураг, тослог, нүүрс, ус, витамин, эрдэс зэрэг шимт бодисоор хангалттай байдаг учраас мал богино хугацаанд тарга хүч авч, дээд зэргийн амт чанартай мах, сүүн бүтээгдэхүүн өгдөг юм.

Говьд мод тарих хөдөлгөөн, ажлууд ихээр өрнөж байгаа энэ цаг үед
нутгийн эрдэмтдийн хийсэн судалгаанд тулгуурлан говийн
ургамлыг тарималжуулах арга технологи бүхий уг товхимолыг
сан хөмрөгөөө онцлон цахим хэлбэрт оруулан уншигч олондоо хүргэж байна.
П.Адъяа
1. Тэжээлийн ач холбогдолтой сөөг, сөөгөнцөр ургамлын
үр цуглуулах үржүүлэх зөвлөмж..........................4 2.
Тогторгоно-цөлийн бэлчээр сайжруулах гол ургамал...........................8 3.
Говийн бусийн бэлчээрийг сайжруулах, элс тогтоох шангийн арга......................12
Н.Хишгээ
4. Говийн хар будааг малын тэжээлд тариалах технологи.......19
5. Жигд модыг үр, тарьцаар ургуулах агро зөвлөмж.........................24
6. Бүйлсийг тариалах арга.................................30
Т.Уламбаяр
7. Хайлаасыг тариалах арга..............32

Залуу малчдын бэлчээрийн мал аж ахуй эрхлэх, бизнес эрхлэх ур чадварыг дээшлүүлэх, нийгмийн даатгалын тухай ойлголт өгөхөд чиглэсэн бие даан суралцах багц гарын авлага.

МАЛЫН ХИШИГ
Хонины ноос, сарлагийн хөөвөр
Боловсруулсан: Ц.Цэнд-Аюуш, Д.Гүндэгмаа, Б.Анхцэцэг
Хянан тохиолдуулсан: Ё.Нямдаваа
Бие даан суралцах арга зүйг боловсруулсан: Д.Гүндэгмаа
Зураач: Г.Амарсанаа
Хэвлэлийн эхийг бэлтгэсэн: Д.Гүндэгмаа

Энэхүү гарын авлагыг орон нутгийн бизнесийн хөгжлийг дэмжих сургалтын хүрээнд Олон Улсын Хөдөлмөрийн Байгууллагын аргачлалаар боловсруулсан болно.
Гарын авлагын зорилго нь малчдад бизнесийн анхан шатны мэдлэг, чадвар эзэмшүүлж, өрхийн аж ахуйгаа үр дүнтэй эрхлэн, орлого, ашгаа нэмэгдүүлэх, улмаар амьдралаа дээшлүүлэх арга ухаанаас суралцах эхний алхмаа хийхэд туслах явдал юм.
Зохиогч: Я.Балгансүрэн, Д.Гүндэгмаа
Хянан тохиолдуулсан: Ё.Нямдаваа

“Мах, махан бүтээгдэхүүн” хэмээх гарын авлагыг судалснаар махан идээ хүнс боловсруулах арга туршлагаа улам баяжуулж мах, махан бүтээгдэхүүнээс олох орлогоо нэмэгдүүлэх сэдэл санаа авах төдийгүй, монгол хоол хүнсний уламжлалт соёлын өвийг хадгалан хөгжүүлэх, үндэсний үйлдвэрлэлээ дэмжихэд хувь нэмрээ оруулах эрмэлзлэлтэй болно.

Энэхүү цуврал гарын авлагуудын цуврал шинжийг агуулах нэг гол онцлог нь сурах аргыг боловсруулсан загвар нь ойролцоо бөгөөд бие даан суралцахад зориулагдсан болно.

Боловсруулсан: Ж.Сосоржав
Хянан тохиолдуулсан: Ё.Нямдаваа
Бие даан суралцах арга зүйг боловсруулсан: Д.Гүндэгмаа
Зураач: Г.Амарсанаа, М.Ариунболд
Хэвлэлийн эхийг бэлтгэсэн: Д.Гүндэгмаа

Хөдөө аж ахуйн дэмжлэг, урамшууллын судалгааны тайлан-д салбарын бодлого, хөтөлбөр, арга хэмжээг хэрэгжүүлэхэд зарцуулсан улсын төсвийн урамшуулал, дэмжлэгийн хэрэгжилт, өнөөгийн байдалд дүн шинжилгээ хийж, улмаар эдийн засаг, нийгэмд үзүүлэх нөлөөллийн судалгааг тусгасан болно. Тус тайланд оруулсан бодлогын санал, зөвлөмжүүдийг салбарын бодлого боловсруулагчид, шийдвэр гаргагч нар ашиглах боломжтой юм. Тус тайланг Европын Холбооны санхүүжилттэйгээр НҮБХХ-ийн хэрэгжүүлж буй “Монгол Улсад Тогтвортой хөгжлийн зорилготой уялдсан төсвийн төлөвлөлтөөр хөдөлмөр эрхлэлтийн шинэчлэлийг дэмжих нь” төслийн хүрээнд боловсруулав.