Аман зохиол, ёс заншил, шашин

• Гурван сайхан уулын домог
• Ёл, охин хөтлийн домог
• Алтан уулын домог
• Яст Тостын домог
• Хэрмэн замын домог
• Ноён, Сэврэй уулсын домог
• Дөрвөлж хар бүйлсний домог
• Алгуй улаан цавын домог
• Хонгор овоо, Буурал угалзын домог
• Борзонгийн говийн домог

Чойжин ламын сүм бол хувьсгалын өмнө тус улсын бүх байдалд маш их нөлөөтэй байсан олон сүмийн нэг нь байжээ.

Соёлын өвийн анхдугаар зөвлөгөөнд зориулан гаргаж буй энэхүү “Соёлын өвийн мэдээлэл-2018" эмхэтгэлд Соёлын өвийн Улсын нэгдсэн бүртгэл, мэдээллийн санд бүртгэлтэй Соёлын биет болон биет бус өвийн хууль тогтоомжийн нэр, тодорхойлолт, тоон үзүүлэлт, үнэ цэнэ, зэрэглэл, төрөл зүйл, байршлын мэдээллийг орууллаа.

Мөнхийн зан заншил, ёслол гэж байдаггүй. Цагийн аяс, нийгмийн хөгжлийн шаардлагад нийцэн өөрчлөгдөж, улам бүр боловсронгуй, баялаг агуулгатай, танин мэдэхүйн болон хүмүүжлийн ач холбогдолтой болж байдаг.

Тус улсын харъяат аливаа хүний шүтэх итгэх явдалд бүрэн эрх чөлөө олгохын тулд, шашны хэргийг улс төрийн хэргээс тусгаар байлгаж шашин шүтлэгийн хэргийг өөр өөрийн дур сүсгээр болговоос зохимой.

• Хутагт огторгуй, газрын найман гэгээн оршив (p.1).
• Тус номын нэрийг энэтхэг, түвд, монгол хэлээр өгүүлээд хамаг бурхан бодьсадад мөргөмүй гэсэн тахил үгтэй (p.2).
• Ялж төгс үлсэн Бурхан багш (Шагжмуни) агуу их эрдэнэ давхарласан асарт сууж байтал арван зүгийн бовь сэтгэлтэн тэнгэр асур рах наймаг аймаг тэргүүтэн бүгдээр түүнд өргөл хүндлэл үзүүлэхэд цуглагсдын дотроос Торолтгүй хэмээх бодьсад бурхан багшаас огторгуй, газар хоёрт эрхшээн үйлдэгч газрын эзэн хамаг догшин лууг амгалан болгон соёрхогтун хэмээсэнд ийн зарлиг болжээ (p.3).
• Би хамаг төрөлхтөн хийгээд өглөгийн эздэд тус хийгээд буян агуу их болохын тул их ном Найман гэгээнийг өгүүлснээр огторгуй, газрын хамаг догшин луус амирлан сайн амгалан болно гэжээ (p. 4).
• Oгторгуй хэмээх нь Сүмбэр уулын 4 талаас далайн гэрэл огторгуйдтусан оршихыг огторгуй хэмээнэ. Газар хэмээгч нь далай доторх 4 тив мөн. Гэгээн хэмээх нь огторгуй, газар хоёрын завсарт оршсон төрөлхтөн, амьтан, амьсгал төгссөн хамгийг өгүүлнэ. Найм хэмээх нь тэдэнд эрхшээн үйлдэгч тэнгэр, асур, рах их хүчит наймыг хэлнэ (p. 5).
• Үүнээс хойш Бурхан багшаас Торолтгүйгийн асуусан хүн төрөх өдрөө эс сонгож төрөх, үхэх өдрөө эс сонгож үхэх, ухаан санаа төөрөлдөх ээдрээг хэрхин тайлах, энд айлдсан номыг Найман гэгээн гэсний учир зэргийг асуусанд хариулсан агуулгайтай (pp. 6-32).
• Xутагт огторгуй газрын найман гэгээн хэмээх их хөлгөний судар дуусав гэсэн төгсгөлийн үгтэй (p. 33).
• Ширүүн сэтгэл бүхэн амгалан болтугай гэсэн ерөөл буй (p. 34).
• Хорт бүхэн амгалан болтугай гэсэн ерөөл буй (p. 35-36).
• Ялж төгс үлсэн ийн айлдсанд арван зүгийн бурхан бодьсад нар хийгээд тэнгэр, асур, рах болон хүн тэргүүтэн цөм даган баясаж Бурхан багшийш илтэд магтав. Их хутагт огторгуй, газрын найман гэгээн төгсөв гэсэн төгсгөлийн үгтэй (p. 37).
• Xоосон [empty] (p. 38).

Аудио файл

Дарь эхийн магтаалыг Монгол, Төвд, Хятад хэлээр бичсэнийг орууллаа.

Эмхэтгэсэн: Х.Батсайхан /БМИҮЗ-ийн захирал/
Р.Ундрахбаяр /Монгол тэмүүлэл сургуулийн сургалтын менежер/
Зургийг: Д.Санжаажамц, Г.Мөнхмягмар

МОНГОЛ ГЭР ТӨСЛИЙН ТАНИЛЦУУЛГА .................... 6
I бүлэг. МОНГОЛ ГЭРИЙН ҮҮСЭЛ, ХӨГЖИЛ ............. 7
1.1 Монгол гэрийн үүсэл, хөгжил ........................ 7
1.1.1 Орон байр үүсэхэд агуй нөлөөлсөн нь ............. 7
1.1.2 Газар малтмал сууц эрүкэ ................ 8
1.1.3 Урц ......................... 9
1.1.4 Тэрэгт сууц .................. 9
1.1.5 Ханат гэр ....................... 10
1.1.6 XIII зууны үеийн монгол гэр ...... 10
1.1.7 XVI-XX зууны монгол гэр .................. 11
1.2 Монгол ястан, угсаатны гэр .............. 12
1.2.1 Түрэг гэр .................... 12
1.2.2 Монгол гэр ............... 13
II бүлэг. МОНГОЛ ГЭРИЙН БҮТЭЦ ............. 14
2.1 Гэрийн мод ................ 14
2.1.1 Тооно ................ 15
2.1.2 Унь ................ 16
2.1.3 Хана ........... 17
2.1.4 Хаалга .................. 18
2.1.5 Багана .................... 18
2.2 Гэрийн бүрээс .................... 19
2.2.1 Эсгий хийх ....................... 19
2.2.2 Өрх ..................... 19
2.2.3 Дээвэр .............. 20
2.2.4 Туурга ............. 20
2.2.5 Бүслүүр ............... 21
2.2.6 Хаяавч ........................... 21
III бүлэг. МОНГОЛ ГЭР БАРИХ ДАРААЛАЛ ......... 22
3.1 Шав тавих ........................ 22
3.2 Шал тавих ......................... 23
3.3 Хана дугуйлах ............... 23
3.4 Хаалга барих ............... 24
3.5 Тооно өргөх .................... 25
3.6 Багана тулах ............... 26
3.7 Унь өлгөх .................. 26
3.8 Цаваг дээвэр тавих .......... 28
3.9 Туурга нөмөргөх ............ 29
3.10 Бүслүүр татах ............ 29
3.11 Хаяавч татах ............ 30
3.12 Өрх тавих ................ 30
3.13 Гэрийн эд тавилга тавих ............. 32
3.14 Ширдэг дэвсгэр дэвсэх ....... 32
3.15 Гэр хөнгөлж барих ........ 34
3.16 Гэр буулгах .............. 34
IV бүлэг. МОНГОЛ ГЭР ШИНЖЛЭХ УХААНТАЙ ХОЛБОГДОХ НЬ .... 37
4.1 Монгол гэрийн үндсэн хэмжээний нэгж хэмжээсийг тогтоох үндэслэл ......... 37
4.2 Гэрийн шугаман хэмжээг тогтоох аргачлал ........................... 38
4.3 Монгол гэрийн статистик ачааллыг тооцоолох нь .............. 40
4.4 Салхины статистик ачааллыг тооцоолох .......... 42
4.5 Монгол гэрийн ачааллын хүчний үйлчлэл ........ 43
4.6 Гэрийн дулаан алдалтын хэмжээг тооцох нь ........... 46
4.7 Монгол гэр - нарны цаг тоолол ............. 47
V бүлэг. МОНГОЛ ГЭР-АРДЫН АМАН ЗОХИОЛД .... 49
5.1 Гэрийн ерөөл, магтаал ....... 49
5.2 Зүйр цэцэн үгс ............... 52
5.3 Оньсого, таавар ..

• Location: München, Bayerische Staatsbibliothek -- Cod.mongol. 76
• Preferred title of work: Vajracchedikā Prajñāpāramitā Sūtra
• Creation: [S. l.] 17./18. Jh.
• Extent: 52 Bl. - Papier
• Dimensions: 10 x 29 cm
• Language: Mongolian
• Note: In uigur.-mongol. Schr., mongol
• Note: Kurzaufnahme einer Handschrift

Үүр цайх зүгт оршдог галын тэнгэрийг тайх тахих судар. Энэхүү судрыг уншуулснаар айлын буян хишиг тогтоно гэж үздэг. Энэ судрыг уншиж гал тахиснаар галд орсон бузар бүхэн арилж аливаа өвчин эмгэг арилна гэж үздэг.

Энэхүү хишиг тогтоох судрыг уншсанаар алив хишиг буян бүхэн өөрт тогтож, ажил үйлс бүтнэ гэсэн утга бүхий.

Тод үсгээр бичигдсэн гар бичмэл

Чех хэлнээс академич др. проф. Ринчен орчуулав.

• Чех жанжны домог
• Крок охид сэлтийн домог
• Бивойн домог
• Либүшийн домог
• ПШЕМЫС ЛЫН ДОМОГ
• ЛИБҮШИЙН Б ОШИГ ДОМОГ
• Охидын дайн
• КШЕСОМЫСЛ ХОРИМИЙР ХОЁРЫН ДОМОГ
• Лүкүүдийн дайн гэх мэт.

qutug-tu degedu altan gerel-tu sudur orusiba

Хутуг-ту гэдэгү алтан гэрэл-тү судур орусиба

gučin ǰirgugatu tayilburi toli

Rasi, Danjan, Arbidqu, Abida, Sengge, Arana Sengge, Batu-Vchir, Misig, Purbu

Ulaanbaatar : Shinzhlėkh ukhaan, dėėd bolovsrolyn khurėėlėngiĭn ėrdėm shinzhilgėėniĭ khėvlėliĭn gazar

Шиньжаны буюу Зүүнгарын Ойрад Монгол

ШУА-ийн Хэл зохиолын хүрээлэнгийн эрдмийн зөвлөлийн баталснаар хэвлэв
Энэ тольд нутгийн аялгууны толгой үгийг догол мөрөөс латин галиг том үсгээр бичнэ.