Улс, аймаг, нийслэлийн хамгаалалтад байх түүх, соёлын үл хөдлөх дурсгал

Монгол улсын “Соёлын өвийг хамгаалах тухай хууль”-ийн  17.3.-т “Түүх соёлын үл хөдлөх дурсгалт зүйлийн эрх зүйн хамгаалалтыг улсын, орон нутгийн, байгууллагын гэж ангилна.Улс, орон нутгийн хамгаалалтад байх  “Түүх соёлын үл хөдлөх дурсгалт зүйлийн жагсаалтыг соёл, шинжлэх ухааны асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагын саналыгүндэслэн Засгийн газар тогтооно” хэмээн заасан байдаг .

Монгол улсын Засгийн газрын 2008 оны 175 дугаар тогтоолоор шинэчлэн батлагдсан уг жагсаалтад 175 дурсгалыг улсын хамгаалалтад, 275 дурсгалыг аймгийн хамгаалалтад авахаар оруулсан байна.

 

 

1. АРХАНГАЙ АЙМАГ

Улсын хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. Батцэнгэлсумын Цацын дэнжийн буган чулуун хөшөө, булш, хиргисүүрийн цогцолбор 

дурсгал

2. Батцэнгэлсумын Худагийн толгойн Хүннүгийн үеийн булшнууд
3. Ихтамирсумын Алтан сандал уулын орчмын хүн чулуун хөшөө, буган чулуун хөшөө, 

дөрвөлжин булш, хиргисүүр бүхий цогцолбор дурсгал

4. Ихтамир сумын нутагт орших эртний бичээст Тайхар чулуу
5. Өндөр-Улаансумын Балгасан талын Хүннүгийн язгууртны оршуулгын газар

6.Хайрхан сумын Гол мод хэмээх газар орших Хүннугийн язгууртны булш

7. Хашаатсумын Хөшөө Цайдам гэдэг газар орших Түрэгийн үеийн Культегин, Билгэ 

хааны бичигт хөшөө, онгон

8. Хотонтсумын нутапг орших Дойтын толгойн туурь

9.Хотонт сумын Баянголын аманд орших Дөрвөлжингүүд гэдэг бунхант булшнууд

10. Хотонтсумын нутагт орших Уйгарын Хар балгас, түүний бичээст хөшөөний үлдэгдэл 

хэсгүүд

11. Чулуут, Тариат, Жаргалант, Цэцэрлэгсумдын нутагт орших Чулуут голын хавцлын 

хадны зураг

12. Эрдэнэбулгансумын төвд орших Заяын гэгээний хийд, чонон хөшөө
13. Эрдэнэмандалсумын нутагт орших Хархул хааны балгас
14. Эрдэнэмандалсумын Баруун цүүр гэдэг газар орших буган чулуун хөшөө

Аймгийн хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. Батцэнгэлсумын төвд орших Луу гүний хүрээний дуганууд
2. Батцэнгэлсумын Шивэртийн аманд орших буган чулуун хөшөө, дөрвөлжин булшнууд
3. Ихтамирсумын Баянцагаан хэмээх газар орших буган чулуун хөшөөд
4. Өгийнуурсумын нутагт орших Өгийнуурын балгас
5. Өлзийтсумын төвд орших Бишрэлт гүний хүрээний дуганууд
6. Өлзийтсумын Хөшөөтийн дэнж гэдэг газар орших буган чулуун хөшөө
7. Өлзийтсумын Бадагт хэмээх газар орших Олзотын балгас
8. Өлзийтсумын Бадагт хэмээх газар орших Хөх чулууны хярын хадны зураг
9. Өндөр-Улаансумын Хануй голын хөндийн хиргисүүр, буган чулуун хөшөө бүхий 

цогцолбор дурсгал

10. Өндөр-Улаансумын Чулуут голын бэлчирт орших буган чулуун хөшөө
11. Тариатсумын Хөдөө нуурын хойд тал Дадаг хэмээх газар орших хүн чулуун хөшөө
12. Хайрхансумын Маймаа толгой хэмээх газар орших Хүннүгийн үеийн булш
13. Хайрхансумын Гүнжийн аманд орших буган чулуун хөшөө
14. Хайрхансумын Уртын аманд орших буган чулуун хөшөө
15. Хайрхансумын Эмээл толгойн хүн чулуун хөшөө
16. Хашаатсумын Их номгоны Хиргист хоолойн хүн чулуун хөшөө
17. Хашаатсумын Бага Номгоны хөндийн зүүн урд бэлд орших хүн чулуун хөшөөнүүд
18. Хашаатсумын Их Номгон хэмээх газар орших хадны зураг, бичиг
19. Хашаатсумын Урд сэртэн хэмээх газар орших хадны зураг
20. Хотонтсумын төвд орших хүн чулуун хөшөө, буган чулуун хөшөө бүхий чулуун 

дурсгалууд

21. Эрдэнэбулгансумын төвд орших Дамдин хувилгааны дуган
22. Эрдэнэбулгансумын Булган уулын бурханы зосон зураг
23. Эрдэнэмандалсумын Их нуурын хойд биед орших Орхон бичээст хашлага чулуу, 

хүн чулуун хөшөөд

24. Эрдэнэмандалсумын Их Жаргалантын буган чулуун хөшөө, булш, хиргисүүр бүхий 

цогцолбор дурсгал

 

2. БАЯН-ӨЛГИЙ АЙМАГ

Улсын хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. Баяннуурсумын Цагаан Хөшөөт хэмээх газар орших хүн чулуун хөшөө
2. Бугатсумын Эрээн Харганатын Түрэг бичээс бүхий хөшөө чулуу
3. Буянтсумын Хөлцөөт хэмээх газар буй хадны зураг
4. Ногооннуурсумын төвд орших хүн чулуун хөшөө
5. Ногооннуурсумын Ямаат Улаан уулын хүн чулуун хөшөө
6. Сагсайсумын Даяннуур орчмын 3 ширхэг хүн чулуун хөшөө.
7. Сагсайсумын Шивээт Хайрханы хадны зураг
8. Улаанхуссумын Цагаан салаа буюу Бага Ойгор голын хөндийд орших хадны зураг
9. Улаанхуссумын Хар ямаатын голын хөндийд орших хүн чулуун хөшөө
10. Улаанхуссумын Хар ямаатын голын Пазырыкийн булшнууд
11. Цэнгэлсумын Арал толгойн хадны зураг
12. Цэнгэл сумын Билүүтхэмээх газар орших хадны зураг
13. Цэнгэлсумын Даян нуурын эрэг Ху-Уй хэмээх газар орших хүн чулуун  хөшөө
14. Цэнгэлсумын Могойтын рашаан орчмын хүн чулуун хөшөө
15. Цэнгэлсумын Цагаан голын хөндийд орших буган чулуун хөшөө, булш, хиргисүүрийн

цогцолбор дурсгал

16. Цэнгэлсумын Шивээт Хайрханы хадны зураг

Аймгийн хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. Алтайсумын Тошингийн аманд орших хиргисүүрүүд
2. Алтайсумын төвд орших 4 ширхэг хүн чулуун хөшөө
3. Алтайсумын Хаан ширээ хэмээх газар орших хун чулуун хөшөө, хадны зураг, руни 

бичгийн дурсгал

4. Алтанцөгцсумын Алаг үзүүр хэмээх газар орших 6 ширхэг хүн чулуун хөшөө
5. Баяннуурсумын Хайртын голын Улаан Хөшөөт хэмээх газар орших хүн чулуун хөшөө
6. Баяннуурсумын Олоннуурын Алагтолгой хэмээх газар орших хүн чулуун хөшөө
7. Дэлүүнсумын Ганц модны голын буган чулуун хөшөөд
8. Ногооннуурсумын Ховд голын хөндий дэх хиргисүүрүүд
9. Сагсайсумын Битүү хэмээх газар орших хүн чулуун хөшөө
10. Улаанхуссумын Согоогийн голын 5 ширхэг хүн чулуун хөшөө
11. Улаанхуссумын Ганц модны бүлэг хэмээх газар орших Түрэгийн үеийн дурсгал
12. Цэнгэлсумын Мянган хонхор хэмээх газар орших буган чулуун хөшөө
13. Цэнгэлсумын Хадан сэрвэл уулын буган чулуун хөшөө, хиргисүүр

 

3. БАЯНХОНГОР АЙМАГ

Улсын хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. Баянлиг сумынЦахир ууланд орших Лигийн Цагаан агуйн дурсгал
2. Баянлигсумын Их баян уулын Бичигтийн амны хадны зураг
3. Баянлигсумын Зоог Зуухын уулын шинэ чулуун зэвсгийн үеийн бууц
4. БөмбөгөрсумынАрцат дэл уулын хадны оршуулга
5. Бууцагаансумын Дундмандал, Адагмандал ууланд орших хадны зураг, руни бичгийн 

дурсгал

6. Галуутсумын нутагт орших Чин сүжигт Номун хааны хийд, түүний орчмын хаданд 

сийлсэн бурхадын зураг, төвд, монгол бичээс

7. Өлзийтсумын Замын Хашаат гэдэг газар орших хадны зураг
8. Өлзийтсумын Их Булган уулын чулуун зэвсгийн суурин, хиргисүүрүүд
9. Өлзийтсумын Уран хайрхан ууланд орших чулуун зэвсгийн үеийн бууц
10. Эрдэнэцогтсумын Шатар чулуу гэдэг газар орших буган чулуун хөшөө хүн чулуун хөшөө, булш бүхий цогцолбор дурсгал

Аймгийн хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. Баян-ОвоосумынДуурсахын хөндийд орших эртний булш, хиргисүүрүүд
2. Баян-ӨндөрсумынЧихэн ууланд орших Чихэнгийн агуй
3. Жинст сумынНогоон цавын палеонтологийн дурсгалт газар
4. 3агсумын Загийн голын баруун талд орших Бумбатын амны хүн чулуун хөшөөд
5. 3агсумын Алмаст хавцал хэмээх газар орших суварга
6. Загсумын Ар сайр хэмээх газар орших хиргисүүрүүд
7. 3агсумын Хэргэстэйн аманд орших буган чулуун хөшөө
8. Өлзийтсумын нутагт орших Түйн балгас
9. Эрдэнэцогтсумын төвд орших Хачин ламын сүм
10. ЭрдэнэцогтсумынТамчийн Их цагааны аманд орших буган чулуун хөшөө

 

4. БУЛГАН АЙМАГ

Улсын хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. Баян-Агтсумын Шивээт-Улаан гэдэг газар орших Түрэгийн үеийн цогцолбор дурсгал
2. Дашинчилэнсумын Халдунзүрх ууланд орших Цогтын Цагаан байшингийн балгас, 

гэрэлт хөшөө

3. Дашинчилэнсумын нутагт орших Харбухын балгас
4. Дашинчилэнсумын нутагт орших Чин толгойн балгас
5. Могодсумын Хөл Асгат гэдэг газар орших Түрэгийн Алтан тамгат дархны бичигт 

хөшөө

6. Сайхансумын Байширын ус гэдэг газар орших буган чулуун хөшөө
7. Сайхансумын Хиргист хөндийн аманд орших Уйгарын Моюунчурын гэрэлт хөшөө
8. Сэлэнгэсумын Ингэт толгойд орших “Далхабандида” хэмээх хүн чулуун хөшөө
9. Хутаг-Өндөрсумын нутагт орших Бий булагийн балгас
10. Хутаг-ӨндөрсумынТөлбөрийн голын сав дагуух чулуун зэвсгийн суурингийн булш, 

хиргисүүрүүд

11.Баяннуур сумын Майхан уулын энгэрт орших эртний нүүдэлчний язгууртны бунхант булш /Засгийн газрын 2011 оны 9-р сарын 7-ны өдрийн 271 дүгээр тогтоолоор нэмэлт орсон/

Аймгийн хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. Баян-АгтсумынХалтар гэдэг газар орших буган чулуун хөшөөд
2. Бугатсумын Хужиртын голын хөндийд орших Бичигтийн хадны зураг
3. Булгансумын Майдарын голын хөндийд орших Цагаан суварга
4. Булгансумын Зүүн түрүү гэдэг газар орших хүн чулуун хөшөө
5. Булгансумын төвд орших Диваажингийн сүмийн туурь
6. Бүрэгхангайсумын Бичигтийн хадны хошуунд орших хадны бичиг
7. Гурванбулагсумын Авзага хайрхан ууланд орших хадны зураг
8. Гурванбулагсумын Гурвалжин уулын түрэг бичээс
9. Дашинчилэнсумын Лах уул, Арслант гэдэг газар орших хадны зураг
10. ДашинчилэнсумынБүдүүний нурууны Хангидай гэдэг газар орших хадны зураг
11. Могодсумын Цахиуртай гэдэг газар орших буган чулуун хөшөө
12. Могодсумын Улаан хаалга гэдэг газар орших хадны зураг
13. Орхонсумын Сээрийн адаг гэдэг газар орших 7 ширхэг буган чулуун хөшөө
14. Рашаантсумын Хөгнө хан ууланд орших Хөгнө ханы их, бага хийдийн туурь
15. Сайхансумын Нарийн хүрмийн Хөшөөн дэвсэг гэдэг газар орших хүн чулуун хөшөө
16. Сайхансумын Их Хүрэмтийн Асган дэвсэг гэдэг газар орших буган чулуун хөшөө
17. Сайхансумын Нарийн Хүрэмт гэдэг газар орших хадны бичээс
18. Тэшигсумын хуучин төвд орших буган чулуун хөшөө
19. Хишиг-Өндөрсумын төвийн хойд талд орших буган чулуун хөшөө
20. Хишиг-Өндөрсумын Ар ханан гэдэг газар орших түрэг бичээс
21. Хишиг-Өндөрсумын Нарийн төлбөрийн Бичигт бэржин гэдэг газар орших хадны бичээс
22. Хутаг-Өндөрсумын Нарийн төлбөрийн адаг гэдэг газар орших буган чулуу хөшөө
23. Хутаг-Өндөрсумын Гуртын гүүр, Усны арал гэдэг газар орших хүн чулуун хөшөө
24. Хутаг-Өндөрсумын Бичигтийн үзүүр гэдэг газар орших хадны зураг
25. Хутаг-Өндөрсумын Эгийн голын хөндий дэх олон үеийн цогцолбор дурсгал

 

5. ГОВЬ-АЛТАЙ АЙМАГ

Улсын хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. АлтайсумынШар тээгийн палеонтологийн дурсгалт газар
2. БигэрсумынБичигтийн бууц гэдэг газар орших хадны зураг, түрэг бичээс
3. Дарви сумынГурван эрээний нуур орчмын палеонтологийн дурсгал газар
4. Жаргалансумын Сүмийн дэнж гэдэг газар орших 4 ширхэг хүн чулуун хөшөө, эртний 

булшнууд

5. Жаргалантсумын Тоосгот гэдэг газар орших хүн чулуун хөшөө
6. Тонхилсумын Урд Хулдын Шататын бэлчирт орших хөшөө чулуу, хүн чулуун хөшөө, 

дөрвөлжин булш бүхий цогцолбор дурсгал

7. Халиунсумын Цагаан гол хэмээх газар орших хадны зураг, тамга тэмдэг
8. Цогтсумын төвийн дэргэд орших Хиргист хоолойн булшнууд

Аймгийн хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. АлтайсумынИх Огтрого гэдэг газар орших 2 ширхэг чулуун хөшөө
2. Баян-Уулсумын Их номгон гэдэг газар орших хадны зураг
3. Баян-Уулсумын Бичигтийн аманд орших хөшөө чулуу бүхий дөрвөлжин булш
4. Баян-Уулсумын Бага бэрх, Доогийн бууц гэдэг газар орших хадны зураг
5. Баян-Уулсумын Доогийн ханангийн бууц гэдэг газар орших хадны зураг
6. Бигэрсумын Морин толгой гэдэг газар орших хадны зураг, дөрвөлжин булш
7. Бугатсумын Тамчийн бэлчир гэдэг газар орших хүн ба буган чулуун хөшөө 

бүхий 3 ширхэг булш

8. Бугатсумын Дүүргийн ам гэдэг газар орших буган чулуун хөшөө
9. Бугатсумын Бургасын гүрээ гэдэг газар орших буган чулуун хөшөө бүхий хиргисүүр, 

дөрвөлжин булш

10. БугатсумынХөшөөтийн эх гэдэг газар орших буган чулуун хөшөө
11. Жаргалантсумын Улаан хайрхан гэдэг газар орших хадны зураг, бичээс
12. Тайширсумын нутагт орших Наробанчин хийдийн туурь
13. Тайширсумын Өвөр цагаан толгой гэдэг газар орших гэрэлт хөшөө
14. Тонхилсумын Хөшөөт бэлчир гэдэг газар орших буган чулуун хөшөө
15. Тонхилсумын Хяр хараач гэдэг газар орших хөшөө чулуу бүхий булшнууд
16. Тонхилсумын Бага ус гэдэг газар орших хүн ба буган чулуун хөшөө бүхий 3 ширхэг булш
17. Тонхилсумын Могойн голын хөндийд орших Хүрлийн үеийн чулуун хөшөөд
18. Тонхилсумын Тамчийн талд орших буган чулуун хөшөө
19. Тонхилсумын Хужирын голын хөндийн Хөх дөнгө гэдэг газар орших хүн чулуун хөшөө, 

дөрвөлжин булш бүхий цогцолбор дурсгал

20. Тонхилсумын Зүйлийн Огтрого гэдэг газар орших хүн чулуун хөшөө
21. Хөхморьтсумын Бургасын дэнж гэдэг газар орших хөшөө чулуу бүхий дөрвөлжин булш
22. Хөхморьтсумын Замын гозгор гэдэг газар орших хөшөө чулуу, дөрвөлжин булш
23. Цогтсумын Найтааст гэдэг газар орших хадны зураг
24. Чандманьсумын Шаахар толгойн хадны зураг
25. Чандманьсумын төвийн орчимд орших чулуун хөшөөдтэй дөрвөлжин  булш
26. Чандманьсумын Чандмань ууланд орших овоо ба бунхан
27. Эрдэнэсумын Дэвэрхийн эх гэдэг газар орших хөшөө чулуу
28. Эрдэнэсумын Нарийнголын хөндийд орших Нарангийн бичигт хөшөө чулуу
29. Эрдэнэсумын Улаан толгой гэдэг газар орших хөшөө чулуу

 

6. ГОВЬ-СҮМБЭР АЙМАГ

Аймгийн хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. Сүмбэр сумын нутагт орших Чойрын хийдийн туурь
2. Сүмбэр сумын Зараагийн зүүн өвөрт орших хүн чулуун хөшөө, булш

 

7. ДАРХАН-УУЛ АЙМАГ

Улсын хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. Орхонсумын Цант гэдэг газар орших эртний хотын туурь
2. Хонгорсумын Буурал ууланд орших эртний булшнууд
3. Орхонсумын Хүйтэний голын хадны зосон зураг, бичээс

Аймгийн хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. ОрхонсумынШарын голын хөндий Цагаан нуурын хойно орших хадны зосон зураг
2. Хонгорсумын Хонгор гэдэг газар орших хадны зураг, бичээс

 

8. ДОРНОГОВЬ АЙМАГ

Улсын хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. ДэлгэрэхсумынЧандмань хар ууланд орших шинэ чулуун зэвсгийн үеийн суурин, 

эртний булшнууд

2. ИххэтсумынБүсийн чулуу гэдэг газар орших Олон байшинт, Хэсэг байшинт хэмээх 

эртний хотын туурь

3. ИххэтсумынХөшөөн ухаа гэдэг газар орших хөшөө чулуу бүхий булш, туурь
4. МандахсумынСүйхэнт уулын палеонтологийн дурсгалт газар
5. ХатанбулагсумынЭргилийн зоон палеонтологийн дурсгалт газар

Аймгийн хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. Зүүнбаянсумандорших Хонгил цав, Бурхантын палеонтологийн дурсгалт газар
2. ИххэтсумынАр-Улаан гэдэг газар орших хүн чулуун хөшөө
3. МандахсумынХүрэл, Үнэгт гэдэг газарт орших ашигт малтмал олборлож байсан 

ором, зуух

4. СайхандулаансумынХар хөтөл, Шинэ ус худгийн палеонтологийн дурсгалт газар
5. УлаанбадрахсумынХоёр зааны палеонтологийн дурсгалт газар
6. ХөвсгөлсумынБаянгийн ширээ, Гуа тээгийн палеонтологийн дурсгалт газар
7. Хөвсгөлсумыннутагт орших Цувираагийн хийдийн туурь
8. ЭрдэнэсумынДулааны говь гэдэг газар орших чулуун зэвсгийн үеийн суурин

 

9. ДОРНОД АЙМАГ

Улсын хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. Сүмбэрсумыннутагт орших Их бурхант чулуун бурханы цогцолбор дурсгал
2. Сүмбэрсумын Шонх таван толгой гэдэг газар орших хүн чулуун хөшөө
3. Цагаан-Овоо сумыннутагт орших Хэрлэн барс хотын туурь, цамхаг

Аймгийн хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. Булгансумын нутагт орших Чингисийн хар тугийн сүмийн туурь
2. Гурванзагал, Дашбалбар, Баяндун, Баян-Уулсумдын нутагт оршин Чингисийн хэрмэн зам
3. Матад сумынНаран гэдэг газар орших хун чулуун хөшөө
4. Матад сумынЛовохын овоо гэдэг газар орших хүн чулуун хөшөө
5. Матадсумын Барчигар, Буян-Өндөр гэдэг газар орших хүн чулуу хөшөөд
6. Сүмбэрсумын Тамсагбулаг гэдэг газар орших Утай уул, сүмийн туурь
7. Сүмбэрсумын хуучин Тамсагбулаг сумын төвийн зүүн талд орших чулуун зэвсгийн 

үеийн суурин

8. Цагаан-Овоо сумыннутагт орших Зүүн дөрөө гэдэг газар орших эртний хотын туурь

 

10. ДУНДГОВЬ АЙМАГ

Улсын хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. Адаацагсумыннутагт орших Сүм Хөхбүрдийн балгас
2. БаянжаргалансумынХүрэн духын палеонтологийн дурсгалт газар
3. Гурвансайхансумын Ярх ууланд орших хуучин чулуун зэвсгийн үеийн бууц
4. Өлзийтсумын Баруун билүүт ууланд орших хадны зураг, руни бичээс
5. Өлзийтсумын Дэл уулын Хамар ус, Гучин хоёр хүн хөшөөт хэмээх газар орших хадны 

зураг, буган чулуун хөшөө цогцолбор дурсгал

6. Эрдэнэдалайсумын төвд орших Угтаал Сангийн далай хийдийн Цогчин дуган
7. Эрдэнэдалайсумын Цагаан-овоо гэдэг газар орших Үнстийн хийдийн Цогчин дуган

Аймгийн хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. Адаацагсумыннутагт орших Зуутын хийдийн 2 ширхэг дуган
2. Баянжаргалансумын Аргын хадны Саруулын бичигт хад хэмээх газар орших хадны бичээс
3. Баянжаргалансумын Баянхошууны Эмээл толгойд орших хэрмийн үлдэгдэл
4. Говь-Угтаалсумын Их газрын чулууны ард орших хадны бичээс
5. Дэлгэрхангайсумын Онгийн голын эрэгт орших Хошуу хийдийн туурь
6. Дэлгэрхангайсумын Хархашаатын аманд орших хадны зураг
7. Дэлгэрцогтсумын Бага газар орших Хүннүгийн үеийн булшнууд
8. Дэлгэрцогтсумын Бага газрын чулууны өвөр бэл Их тахилгатын хадны зураг
9. Дэлгэрцогтсумын Сөдөтийн амны эхний хадны зураг
10. ЛууссумынУлаан нуурын ард буй Хөшөөт хэмээх газар орших хөшөө чулуу
11. ӨндөршилсумынНартын хадны Мухарын булаг хэмээх газар орших чулуун зэвсгийн 

үеийн дархны газар

12. Сайхан-ОвоосумынОнгийн голын эрэгт орших Онгийн хийдийн туурь
13. Сайхан-ОвоосумынОнгийн голын эрэгт орших Шаазан хотын туурь
14. Хулдсумын Шарангадын нүхэн гэдэг газар орших монгол, төвд бичигтэй агуй
15. Цагаандэлгэрсумын Шар шороотын бууцны орчимд орших хөшөө чулуу
16. Эрдэнэдалайсумын Өргөн гэдэг газар орших “Суудал хад” гэдэг дөрвөлжин булш

 

11. ЗАВХАН АЙМАГ

Улсын хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. АлдархаансумынБогдын голын Мөнгөт хясаа гэдэг газар орших 4 хүний зураг бүхий 

чулуун хөшөө

2. Баянтэссумын Хөх хошууны боомын булшнууд
3. Цэцэн-уулсумын Янживын шилд орших хүн чулуун хөшөөд
4. Шилүүстэйсумын Дааган дэл гэдэг газар орших 8 ширхэг буган чулуун хөшөө
5. Яруусумын Яруугийн голын эрэгт орших хүн чулуун хөшөөд
6. Яруусумын нутагт орших Хөшөөтийн амны хүн чулуун хөшөө

Аймгийн хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. ДөрвөлжинсумынБаян-Айрагийн хадны зураг
2. Тэлмэнсумын Дунд шургахын амны эхэнд орших буган чулуун хөшөө, хиргисүүрийн 

цогцолбор дурсгал

3. Улиастайсумынтөвд орших Сангийн хэрмийн туурь
4. Эрдэнэхайрхансумын Хар нуурын зүүн тал Тээлийн хөндийд буй 2 ширхэг хүн чулуун 

хөшөө

5. Эрдэнэхайрхансумын Бага хөлийн бууцны ард буй хадны зураг

 

12. ОРХОН АЙМАГ

Аймгийн хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. ЖаргалантсумынЧингэлийн голын сав дагуух эртний булш хиргисүүрүүд

 

13. ӨВӨРХАНГАЙ АЙМАГ

Улсын хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. Баруунбаян-Улаансумын Андай сайр, Шанд гол, Таацын гол, Татал голын палеонтологийн 

дурсгалт газрууд

2. Бат-Өлзийтсумын Өвөр агуйт гэдэг газар орших Төвхөн хийд
3. Гучин-Уссумын Өөшийн нуруу, Хөөвөрийн палеонтологийн дурсгал газар
4. Уянгасумын Онгийн голын цогцолбор дурсгал
5. Хайрхандулаансумын Хөгшинтээл ууланд орших Хубилайн цэргийн цайзны туурь
6. Хархоринсумын Мойлтын ам гэдэг газар орших хуучин чулуун зэвсгий үеийн бууц
7. Хархоринсумын төвд орших Монголын эзэнт гүрний нийслэл Хархорум хотын туурь, 

түүний орчим дахь 2 ширхэг чулуун яст мэлхий

8. Хархоринсумынтөвд орших Эрдэнэ зуу хийд
9. Хархоринсумын төвд орших Занабазарын эх Ханджамцын суварга

Аймгийн хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. Арвайхээрсумынтөвд орших Буга согоотын хадны зураг
2. Баруунбаян-Улаансумын Хүнхэрээ гэдэг газар орших Шаазан толгойн туурь
3. Баруунбаян-Улаансумын Таримлын өвөлжөөний урд орших хүн чулуу хөшөө
4. Баруунбаян-Улаансумын Өшгөгийн нуруунд орших Хярын бумбат, Барчин тээгийн 

хадны зургууд

5. Бат-ӨлзийтсумынТэмээн чулууны аманд орших буган чулуун хөшөө булшууд
6. Бат-Өлзийтсумын Өндөр хясаа гэдэг газар орших буган чулуун хөшөө
7. Бат-Өлзийтсумын Өвөр агуйт гэдэг газар орших хиргисүүр
8. Бат-Өлзийтсумын Ар агуйтын хөшөөн хонхорт орших хөшөө
9. Баян-Өндөрсумын Зүйлийн хөндийд орших Буурлын хүн чулуун хөшөө
10. БогдсумынТэвш ууланд орших хадны зураг
11. Богдсумын нутагт орших Илжгэн чихт хааны хэрэм
12. Богдсумын Арц богд уулын зүүн үзүүр Мухар булаг гэдэг газар орших чулуун 

зэвсгийн суурин

13. Нарийнтээлсумын нутагт орших Ламын гэгээний суварга
14. Нарийнтээлсумын нутагг Арцат гэдэг газар орших эрдэмтэн Цэвэлваанчигдоржийн 

суварга

15. Уянгасумын Хадан хошуун гэдэг газар орших хүн чулуун хөшөө
16. Уянгасумын нутагт орших Мааньтын хөшөө
17. Хархоринсумын нутагт орших Шанхын хийдийн дуганууд
18. Хархоринсумын урд Мэлхий толгой дээр орших барилгын туурь, чулуун яст мэлхий
19. Хархоринсумын урд Мэлхий толгойн бэлд орших эрхтэн чулуун хөшөө
20. Хархоринсумын Бага хүрээ гэдэг газар орших дутуу хийсэн чулуун яст мэлхий
21. Хархоринсумын нутагт орших Их элстийн дэнжийн хөшөө
22. Хархоринсумын нутагт Саран голын баруун эрэгт орших Хар чулууны хүн чулуун хөшөө
23. Хархоринсумын Хөшөөн дэнж, Саран голын эрэгт орших хүн чулуун хөшөө
24. Хархоринсумын Зараа толгой гэдэг газар орших хадны зураг, бичээс
25. Хархоринсумын Гүмбийн дэнжид орших буган чулуу хөшөө
26. Хужиртсумын Шунхлай ууланд орших дөрвөлжин булшнууд

 

14. ӨМНӨГОВЬ АЙМАГ

Улсын хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. БулгансумынБаянзаг, Төгрөгийн ширээ, Авдрант, Алаг тээгийн палеонтлогийн 

дурсгалт газар

2. Булган сумынЦахиуртын хөндийд орших Чулуун зэвсгийн үеийн дархны газар
3. ГурвантэссумынХэрмийн цэв, Цагаан хошуу, Бүгийн цав, Гурилын цав, Алтан уул, 

Нэмэгт, Ухаа толгодын палеонтологийндурсгалт газар

4. НомгонсумынШүүлэн, Долоон уулын өвөр Бичигт гэдэг газар орших хадны зураг
5. Ханбогдсумын нутагт орших Байшин цав, Хуурай цав, Үрэлбэ, Амтгайн палеонтологийн 

дурсгалт газрууд

6. Ханбогдсумыннутагт орших Галбын гурван хийд буюу Дэмчигийн хийд, Эрээт хийд, 

Цогцолын хийдийн туурь

7. Ханбогдсумын Жавхлант Хайрхан, Далайн дуулга, Зүүн хацавч, Цагаан толгой, 

Шийрийн хадны зурагнууд

8. Цогт-ОвоосумынАлгуй улаан цавын палеонтологийн дурсгалт газар

Аймгийн хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. Булган сумын Баянзаг гэдэг газар орших хуучин чулуун зэвсгийн үеийн бууц
2. Гурвантэс сумын Хайчин уул, Наранбулагийн палеонтологийн дурсгалт газрууд
3. Гурвантэс сумын Баян толгой, Шивээт толгойн бунхант булшнууд
4. Гурвантэс сумын Овоо ус гэдэг газар орших хиргисүүр
5. Манлай сумын Хармагтайн ашигт малтмал олборлож байсан ором
6. Манлай сумын Шар цав, Могойн дэл уулын палеонтологийн дурсгалт газар
7. Номгон сумын Цагаан дэрст гэдэг газар орших Бичигтийн усан дахь хадны зураг
8. Номгон сумын Уртын амралт гэдэг газар орших хадны зураг, хүн чулуун хөшөө
9. Номгон сумын төвд орших Сангий далай хийдийн дуганууд
10. Номгон сумын Далан уулын өмнө биед орших Түрэг бичээс
11. Ноён сумын Ихэр гашуун хэмээх газар орших хадны зураг
12. Ханбогд сумын “Мангасын хүрээ” гэдэг эртний туурь
13. Хүрмэн сумын Бичигт хэмээх газар орших хадны зураг
14. Сэврэй сумын нутаг Сэврэй уулын баруун үзүүр, Хар дэлийн бууц хэмээ газар орших 

хадны зураг

15. Сэврэй сумын Арц богд уулын Хонгил, Үүдэн сайр, Замын хонд, Ягаат ховилын 

палеонтологийн дурсгалт газар

 

15. СҮХБААТАР АЙМАГ

Улсын хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. Дарьгангасумынтөвд орших Алтан овооны хүн чулуун хөшөөд
2. Дарьгангасумын Ламт гэдэг газар орших хүн чулуун хөшөөд
3. Дарьгангасумын Хөргийн хөндийн хүн чулуун хөшөөд
4. Мөнххаансумын Устай бургастай гэдэг газар орших шинэ чулуун зэвсгий үеийн бууц
5. Нарансумын Зүлэгт хэмээх газар орших Сөдөтийн цагаан чулуун бичээс
6. Онгонсумын Таван толгой гэдэг газар орших 2 ширхэг хүн чулуун хөшөө булш, хиргисүүр бүхий цогцолбор дурсгал
7. Онгонсумын Шивээт хэмээх газар орших хүн чулуун хөшөөд
8. Түвшинширээсумын Дэлгэрхаан ууланд орших Цагаан-Элэгийн хадны зураг Хүннүгийн 

үеийн 200 гаруй булш, чулуун хороо, шивээ бүхий цогцолбор дурсгал

Аймгийн хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. Дарьгангасумын нутагт орших Хөхөлийн ширээний хүн чулуун хөшөөд
2. Дарьгангасумын Сүмт гэдэг газар орших эртний хотын туурь
3. Онгонсумын Бударын чулуу гэдэг газар орших хадны зураг
4. Эрдэнэцагаансумын нутагт орших Халтарын хийдийн балгас

 

16. СЭЛЭНГЭ АЙМАГ

Улсын хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. Алтанбулагсумынтөвд орших Ардын Намын Төв Хороо, Түр Засгийн газар байрлаж 

байсан байшин

2. Баруунбүрэн сумын Бүрэнхан уулын өвөрт орших Амарбаясгалант хийд

Аймгийн хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. Алтанбулагсумынтөвд орших Ардын хувьсгалын түүхэнд холбогдох барилга байшингууд
2. Ерөөсумын нутагт Хүдэрийн голын Хүдэр харуул гэдэг газарт орших буган чулуун хөшөө
3. Ерөөсумын Алтан овооны дэргэдэх буган чулуун хөшөө, дөрвөлжин булш хиргисүүр 

бүхий цогцолбор дурсгал

4. ЕрөөсумынТөмөртэйн ашигт малтмал олборлож байсан эртний зуухууд
5. Түшигсумын Тавтын тал гэдэг газар орших олон үеийн булшнууд

 

17. ТӨВ АЙМАГ

Улсын хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. АлтанбулагсумынӨнгөт уулын урд хөндийд орших түрэгийн үеийн хашлагат булш, 

хүн чулуун болон амьтны дүрс чулуун хөшөө бүхий  цогцолбор дурсгал

2. Алтанбулагсумын нутагт орших Морин толгойн олон үед холбогдох булшнууд
3. Батсүмбэрсумын Хараагийн Ноён ууланд орших Хүннүгийн үеийн булшнууд
4. Баянжаргалансумын нутагт орших Гуа дов гэдэг эртний хотын туурь
5. Баянцагаансумын Гашуун балгастай гэдэг газар орших Түрэгийн гэрэлт хөшөө
6. Баянцагаансумын Хүүхэн хонгор гэдэг газар орших 2 ширхэг хүн чулуун хөшөө
7. Борнуурсумын нутагт орших Хүннүгийн үеийн Бороогийн суурин
8. Дэлгэрхаансумын нутаг Дуутын харчулуу гэдэг газар орших Цогт тайжийн хадны бичээс
9. Дэлгэрхаансумын Их хөшөөт гэдэг газар орших Түрэгийн Кул-Чурын гэрэлт хөшөө 

бүхий цогцолбор дурсгал

10. Зуунмодсумын Зуунмодны аманд орших Манзуширын хийдийн туурь, түүний орчмын 

хаданд сийлсэн бурхадын зураг

11. Мөнгөнморьтсумын нутагт орших Тэрэлжийн дөрвөлжин хэмээх эртний хотын туурь
12. Мөнгөнморьтсумын нутагт орших Бүрхийн дөрвөлжин хэмээх эртний хотын туурь
13. Өндөрширээтсумын Уянгын үзүүр хэмээх газар орших хадны зураг
14. Эрдэнэсумын Ар Жанчивлангийн баруун дэнжид орших Тоньюкукийн гэрэлт хөшөө 

бүхий цогцолбор дурсгал

15. Эрдэнэсумын Баруунбаян гэдэг газар орших Гүнжийн сүмийн үлдэгдэл

Аймгийн хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. БаянсумынӨгөөмөр гэдэг газар орших хүн чулуун хөшөө
2. Баянсумын Багахангай, Хангайбулаг гэдэг газар орших хүн чулуун хөшөө
3. Дэлгэрхаансумын төвд орших Мишиг гүний хүрээний дуганууд
4. Мөнгөнморьтсумын нутагг орших Сарьдагийн хийдийн туурь
5. Мөнгөнморьтсумын Тогос уулын өвөр хажуугаар орших олон үеийн дурсгал
6. Сүмбэр сумын нутаг Загдалын голын хойд бэлд орших хүн чулуун хөшөөд

 

18. УВСАЙМАГ

Улсын хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. Давст сумын Бор нурган гэдэг газар орших 2 ширхэг хүн чулуун хөшөө
2. Зүүнхангай сумын нутагт орших Зураагийн улаан гэдэг газар орших хадны зураг
3. Сагил  сумын нутагт орших Можоогийн хадны зураг
4. Сагил  сумын Дунд Турагийн хад үзүүр гэдзг газар орших хадны зураг
5. Тариалан сумын Халхайтын дэнж хэмээх газар орших булш, хүн чулуу хөшөөд
6. Хяргас сумын нутаг, Цогтхайрхан уулын бэлд орших Да лам Цэрэнчимэдийн гэрэлт хөшөө /Засгийн газрын 2011 оны 7-р сарын 20-ны өдрийн 234 дүгээр тогтоолоор нэмэлт орсон/ 

Аймгийн хамгаалалтад байхтүүх, соёлын дурсгал

1. Бөхмөрөн сумын Захын улаан гэдэг газар орших хөшөө чулуу бүхий булш
2. Давст сумын Хатуугийн Мөнгөт цахиур гэдэг газар орших хадны зураг
3. Завхан сумын нутагт орших Сангийн далай нуурын хотгор, Татаалын палеонтологийн 

дурсгалт газар

4. Малчин сумын Хөтөл нуурын Бор толгойн хүн чулуун хөшөөд
5. Наранбулаг сумын Жаажаагийн хөтөл гэдэг газар орших хүн чулуу хөшөөд
6. Өмнөговь сумын Шарбулагийн онц гэдэг газар орших хадны зураг
7. Улаангом сумын Чандмань ууланд орших булшнууд
8. Улаангом сумын төвд орших Харлаг бэйсийн сүм

 

19. ХОВДАЙМАГ

Улсын хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. Манхан сумын нутагт орших Тахилтын хотгор гэдэг газар орших Хүннүгий язгууртны булш
2. Манхан сумын Хойд Цэнхэрийн өл гэдэг газар орших Гурван цэнхэрий агуйн хадны зураг
3. Манхан сумын Ишгэн толгойн хадны зураг
4. Мөнххайрхан сумын Долоон нуурын Улаан толгойд орших эртний бичээс
5. Мөст сумын Бодончийн гол, Баянзүрх гэдэг газар орших хиргисүүр, буган чулуун хөшөөний цогцолбор, чулуун зэвсгийн үеийн бууц
6. Үенч сумын Ямаан ус гэдэг газар орших хадны зураг
7. Ховд сумын Сөрт хэмээх газар орших дүрс, тэмдэг бүхий хөшөө чулуу
8. Цэцэг сумын Халиуны хөтөл гэдэг газар орших хүн чулуун хөшөө
9. Эрдэнэбүрэн сумын Цамбагарав уулын Хар дэлийн бууцны хадны зураг

Аймгийн хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. Булгансумын Ягшийн хөдөө гэдэг газар орших эртний булшнууд
2. Жаргалантсумын төвд орших Сангийн хэрмийн туурь
3. Мөнххайрхансумын Улаан говийн аманд орших хүн чулуун хөшөө
4. Мөнххайрхансумын Шуурхайн хөх нуурын орчимд орших хүн чулуу хөшөө
5. Мөнххайрхансумын Доод улхан гэдэг газар орших хадны зураг
6. Мөнххайрхансумын Дээд улаан говийн аманд орших буган чулуун хөшөө
7. Үенчсумын нутагт орших Харуул овоо
8. Ховдсумын Чандмань хар үзүүр гэдэг газар орших хадны зураг

 

20. ХӨВСГӨЛ АЙМАГ

Улсын хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. Алаг-ЭрдэнэсумынЭрхэлийн Улаан толгой гэдэг газар орших 4 ширхэг буган 

чулуун хөшөө, хиргисүүрүүд

2. Арбулагсумын Дэлгэр мөрний эрэг Алтангадас уулын баруун талд орших Мөнх хааны

Эрчүү хотын туурь

3. Бүрэнтогтохсумын Уушгийн өвөр гэдэг, газар орших 15 ширхэг буган чулуун хөшөө, 

хиргисүүр, дөрвөлжин булш бүхийцогцолбор дурсгал

4. Бүрэнтогтохсумын Сөртийн хөндий гэдэг газар орших буган чулуун хөшөөд
5. Галтсумын Бартад бригадын дэргэд орших 6 ширхэг буган чулуун хөшөө, Хиргисүүр бүхий цогцолбор дурсгал
6. Төмөрбулагсумын Зуны голын орчимд орших буган чулуун хөшөө, хиргисүүр бүхий 

цогцолбор дурсгал

7. Цагаан-Уулсумын Бор хужирын голын орчимд орших 2 эгнээ буган чулуун хөшөө
8. Цагаан-Уулсумын Хөшөөт гэдэг газар орших 11 ширхэг буган чулуун хөшөө, хиргисүүр
9. Шинэ-Идэрсумын Цохиотын голын бэлчир Дөрвөлжин ам, Цохиотын хөндийн Ногоон 

булагийн ам гэдэг газар орших буган чулуун хөшөөд

Аймгийн хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. Арбулагсумын Дэлгэрхаан уулын өвөр, Мөрөнгийн голын эрэгт орших хадны зураг
2. Арбулагсумын Чавганцын Улаан уул, Салхитын хар хад, Баян үзүүр гэдэг газар орших 

хиргисүүрүүд

3. Арбулагсумын“Чингүнжавын гэрийн буурь” хэмээх эртний булш
4. Баянзүрхсумын Бичигт булангийн Монгорцог, Хөнгөрцөг хаданд буй хадны зосон зураг
5. Бүрэнтогтохсумын Мөрөнгийн голын хөндийд орших хадны зураг
6. Галтсумын нутаг Хужиртын хүрээний дэргэд буй чулуун суварга
7. Галтсумын Чулуут голын Их хужиртын ам, Доод хужиртын ам гэдэг газруудад орших 

хадны зураг

8. Галтсумын Нүхтийн ам хэмээх газар орших буган чулуун хөшөө, булшнууд
9. Галтсумын Өндөр толгойд орших хадны зураг
10. Галтсумын Улаанчулууны хад гэдэг газар орших хадны зураг
11. Жаргалансумын нутагт орших Гэлэнхүүгийн суварга
12. Жаргалантсумын Агьтны голын баруун салаанд орших хадны зураг
13. Жаргалантсумын нутагт орших Жаргалантын дуган
14. Ренчинлхүмбэсумын Тэхийн өвөрт орших Хосын үзүүрийн тамгатай хөшөө чулуу
15. Тариалансумын Зүлэгт голын савд орших Түрэгийн үеийн хөшөө
16. Тариалансумын Зүлэгтийн голын зүүн хөвөөнд орших хадны бичээс
17. Улаан-Уулсумын Толжгий боомт гэдэг газар орших хадны зураг
18. Ханхсумын Жаргалантын ам гэдэг газар орших хадны зураг
19. Цагааннуурсумын Шишгид голд цутгасан Харанга ой голын дээд ам, Хээргийн боом гэдэг хясааны дээд талд, доод Тошдогуулын ард талд Орюк хаданд буй түрэг бичиг
20. Цэцэрлэгсумын Шаварын нурууны баруун тал Жаргалантын аманд орших ноёдын бунхан
21. Цэцэрлэгсумын Тэсийн голын урд хөндий Модтой толгойн хадны зураг
22. Цэцэрлэгсумын Бага харганатын амны Зурагт хад хэмээх газар орших хадны зураг
23. Чандмань-Өндөрсумын Бадарын нурууны Чациртын амны буган чулуун хөшөө
24. Чандмань-Өндөрсумын Булжихийн голын 3 ширхэг буган чулуун хөшөө
25. Шинэ-Идэрсумын нутагт орших хадны зураг
26. Эрдэнэбулгансумын нутагт орших Даян дээрхийн агуй, хийдийн туурь

 

21. ХЭНТИЙ АЙМАГ

Улсын хамгаалалтад байх туүх, соёлын дурсгал

1. Батширээтсумын нутагт орших “Рашаан” хад, Үзүүр цохионы чулуун зэвсгийн бууц, хаднызураг, тамга, бичээс, булш, буганчулуун хөшөө бүхий цогцолбор дурсгал
2. Батширээтсумын Өглөгчийн хэрмийн туурь, булш
3. Баян-Адрага сумынДуурлиг нарс гэдэг газар орших Хүннүгийн язгууртны булш
4. Баянхутагсумыннутагт орших Сэрвэн хаалга гэдэг газарт орших хаднь бичээс
5. Биндэрсумын Борбулаг гэдэг газар орших Хүннүгийн үеийн булшнууд
6. Дэлгэрхаансумын Аваргын рашааны арын дэнжид орших Аваргын балгас
7. Дэлгэрхаансумын нутагт орших Хэрлэнгийн Хөдөө арлын дурсгалууд
8. Дэлгэрхаансумын Их Хайлант, Шар хад, Ханангийн энгэр гэдэг газар орших олон үеийн 

булшнууд, чулуун зэвсгийн үеийн бууц

9. Жаргалтхаансумын Дуулга ууланд орших Хүннүгийн үеийн булшнууд
10. Өмнөдэлгэрсумын Дунд Жаргалант гэдэг газар орших буган чулуун хөшөө, хиргисүүрүүд
11. Өмнөдэлгэрсумын Балдан Бэрээвэн хийд, түүний орчмын хаданд сийлсэн бурхадын зураг
12. Хэрлэнсумын төвд орших Цэцэн ханы ордны цогцолбор
13. Хэрлэнсумын төвд орших “Тэлэн” гэдэг хүн чулуу хөшөө

Аймгийн хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1.Батширээт сумын Эгийн Живхээстэйн амны хүн чулуун хөшөө

2.Батширээт сумын Баянголын ам нутагт орших хүн чулуу

3.Батноров сумын Тунсаг овооны хадны зураг

4.Батноров сумын Дүнгэнэдэг гэдэг газар орших туурай тамга бүхий дурсгал

5.Баянмөнх сумын Дулаан уулын олон үеийн булшнууд

6.Баянхутаг сумын Соно уул, Баянцагааны хүн чулуун хөшөөд

7.Биндэр сумын Асгат ууланд орших чулуун зэвсгийн бууц, дөрвөлж булшнууд

8.Биндэр сумын Ононгийн Улаан эргийн булшнууд

9. Дархансумын Хоодойн булгийн дэрсний хүн чулуун хөшөө
10. Дэлгэрхаансумын Гүнбүрд, Тооно ууланд орших хүн чулуун хөшөө, хиргисүүр, булш 

бүхий цогцолбор дурсгал

11. Дэлгэрхаансумын Долоод, Бурхан толгойн булш, хиргисүүрүүд
12. Дэлгэрхаансумын Хөшөөнө ухаа хэмээх газар орших хүн чулуу, тахилын чулуун 

хавтангууд

13. Дэлгэрхаансумын Хэрлэнбаян-Улаан уулын Хүйтэн хошуу, Бухын хошууны булшнууд
14. Дэлгэрхаансумын Хэрлэнбаян-Улаан уулын Хэрээ хошууны булш, хиргисүүрүүд
15. Жаргалтхаансумын Барууны-Ар гэдэг газар орших хүн чулуун хөшөө
16. Жаргалтхаансумын Цэнхэрийн голын хэрэм
17. Мөрөнсумын нутагт орших Салбар уулын бичээс
18. Мөрөнсумын Баруун, Зүүн хэрэм
19. Норивлонсумын Чингэсийн хэрмэн зам
20. Өмнөдэлгэрсумын Дээд Өлзийтийн дөрвөлжин булшнууд
21. Өмнөдэлгэрсумын төвд орших буган чулуу хөшөө
22. Өмнөдэлгэрсумын Жаргалант гэдэг газар орших хадны зураг
23. Цэнхэрмандалсумын Бургастай гэдэг газар орших хадны түрэг бичээс

 

22. УЛААНБААТАР ХОТ

Улсын хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. АрдыннамынТөв хороо, Ардын Засгийн газар түр байрлаж байсан байшин
2. Анхны“Өндөр хоршоо” хэмээх 2 давхар байшин
3. Алтан-Өлгийдэх оршуулгын газар
4. Богдхааны ногоон ордон музейн цогцолбор
5. Гандантэгчэнлинхийдийн цогцолбор
6. Гачууртынамны хадны зураг
7. Гэрхэлбэрт модон дуганууд
8. Гэсэрсүмийн цогцолбор
9. Дамбадаржаахийдийн цогцолбор
10. Дарь-Эхийнсүмийн 2 ширхэг чулуун багана, Гол сүм
11. Ихтэнгэрийн амны хадны зураг
12. Сонгинохайрхануулын булшнууд
13. Сонгинохайрхануулын өвөрт орших Тоорил ханы ордон хэмээн нэрлэдэг ордны туурь
14. Чинван Ханддоржийн байшин
15. Чойжинламын сүм музейн цогцолбор

Нийслэлийн хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгал

1. Анхныевропхоёр давхар байшин
2. Анхныхолбооны байшин
3. Сэлбэголын гүүрний 2 ширхэг чулуун арслан
4. Байгалийнтүүхийн музейн өмнөх 2 ширхэг чулуун арслан
5. Богдхааны зуны ордны зарим барилга
6. Бэлхийнамны Хүннүгийн үеийн булшнууд
7. 3үүнхүрээний нууц бүлгэм байрлаж байсан байшин
8. Консулындэнжийн нууц бүлгэм байрлаж байсан байшин
9. МУИС-ийн1-р байрны өмнөх 2 ширхэг чулуун арслан
10. МонголулсынЕрөнхий сайд П.Гэндэнгийн амьдарч байсан байшин
11. Сүхбаатаржанжны анхны хөшөө  

 

 

 

Эх сурвалж: http://mongoluv.mn/mn/Immovable/Content.aspx?ContentID=2